0:00 / 0:00
Eliasz Rammer
Ulica Regierungsstraße przed 1914 r. Pod numerem 16 mieszkał w latach 30. XX wieku Eliasz Rammer © Kolekcja Knappego

Eliasz Rammer i Akcja Polska we Frankfurcie nad Odrą

W październiku 1938 r. na terenie całej Rzeszy Niemieckiej aresztowano i wydalono z kraju osoby zakwalifikowane przez narodowych socjalistów jako polscy Żydzi. Szacuje się, że przymusowe wypędzenie dotknęło 17 tysięcy osób. Jednym z nich był Eliasz Rammer z Frankfurtu.

Eliasz Rammer urodził się 13 czerwca 1893 r. w Stanisławowie, obecnie Iwano-Frankiwsk (Ukraina), w rodzinie żydowskiej. Galicyjskie miasto należało wówczas do Imperium Habsburgów i było ważnym ośrodkiem handlowym. Około jednej trzeciej ludności stanowili Żydzi.

Po I wojnie światowej Galicja, a więc i Stanisławów weszły w skład II Rzeczypospolitej. W wyniku kryzysu gospodarczego tysiące ludzi, w tym wielu Żydów, opuściło swoją galicyjską ojczyznę i próbowało szczęścia w Rzeszy Niemieckiej. Na początku lat dwudziestych Ida Rammer, siostra Eliasza, jako pierwsza z rodziny wyjechała do Niemiec. Ida, urodzona w 1903 roku, po pierwszej wojnie światowej zamieszkała we Frankfurcie, gdzie pracowała jako szwaczka. Do Polski wróciła latem 1921 roku i prawdopodobnie opowiedziała bratu Eliaszowi o swoich przeżyciach nad Odrą.

On w 1924 roku zamieszkał we Frankfurcie nad Odrą. Jako mistrz krawiecki otworzył własny zakład, który prowadził z powodzeniem aż do momentu wypędzenia. Rammer znalazł też szczęście w życiu prywatnym. W styczniu 1925 roku poślubił Ellę Wolff, Żydówkę z Berlina. Świadkowie pary należeli do frankfurckiej gminy żydowskiej. Wiele wskazuje zatem na to, że Rammer był dobrze zintegrowany z miastem.

Po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów w styczniu 1933 roku Rammer stracił dyplom mistrza rzemieślniczego i mógł się nazywać tylko krawcem. Musiał też zamienić swoje mieszkanie w centrum Frankfurtu na tańszą kwaterę. Mieszkanie przy Berliner Straße 1 było jego ostatnim adresem przed deportacją w 1938 roku.

Nie wiadomo, jak nazwisko Rammera znalazło się na liście deportacyjnej. Wydaje się jednak, że był on jedyną osobą z Frankfurtu nad Odrą, którą dotknęła tzw. Akcja Polska. Pewne jest to, że Rammer został wywieziony pociągiem z Frankfurtu nad Odrą do Zbąszynia 28 października 1938 roku. Nie pozostał tam jednak długo i zamiast tego wrócił do rodzinnego Stanisławowa. Tam prawdopodobnie mieszkał wraz z siostrą Idą Rammer pod adresem Zośnia Wola 133 do początku II wojny światowej.

Od września 1939 r. do lipca 1941 r. miasto znajdowało się pod władzą sowiecką. Po rozpoczęciu wojny niemiecko-sowieckiej, jesienią 1941 r. Niemcy zajęli Stanisławów i utworzyli w nim getto dla ludności żydowskiej. Eliasz Rammer również musiał przenieść się do getta wraz z matką i bratem. Tam giną ich ślady. Prawie cała żydowska ludność Stanisławowa, tj. ponad 20 tys. osób, została wymordowana przez Niemców w czasie Shoah. Można założyć, że Rammer był jedną z ofiar ludobójstwa.

Markus Nesselrodt