0:00 / 0:00
Konrad Wachsmann

(od lewej): Albert Einstein, Elsa Einstein i Konrad Wachsmann w miejscowości Caputh, ok. 1929-1932r. Fotografia prawdopodobnie autorstwa Anny Wachsmann @ Akademie der Künste, Berlin, Konrad-Wachsmann Archiv, Sig: 0001_152_F_14_a

Tablica upamiętniająca miejsce urodzenia architekta Konrada Wachsmanna (rynek miasta, naprzeciwko ratusza)

Kariera architekta

Konrad Wachsmann urodził się we Frankfurcie nad Odrą 16 maja 1901 roku jako syn starej, żydowskiej rodziny aptekarskiej. Był trzecim z czworga dzieci. Jego życie i pracę, jako ważnego pioniera architektury, upamiętnia dziś tablica pamiątkowa na ścianie kina naprzeciwko ratusza.

Po zakończeniu nauki zawodu stolarza i cieśli w firmie Münnich we Frankfurcie nad Odrą Konrad Wachsmann opuścił miasto w 1920 roku. Wyjechał do Berlina do Szkoły Rzemiosła Artystycznego, a później do Drezna do Akademii Sztuki, gdzie jako mistrz Hansa Poelziga poświęcił się stylowi Nowej Rzeczowości i ekspresjonistycznej architekturze. Twórczość architektoniczną Wachsmanna zdeterminowało poszukiwanie uniwersalnego języka łączącego wszystko. Interesował się prefabrykacją przemysłową i rozwojem domów jednorodzinnych w systemie budownictwa drewnianego.

W wieku 25 lat Konrad Wachsmann był już głównym architektem największej wówczas w Europie fabryki konstrukcji drewnianych i maszyn, Christoph & Unmack AG w Niesky na Górnych Łużycach. Trzy lata później w Jüterbog powstał dom dla dr Georga Estricha – jedyna murowana budowla spod ręki Wachsmanna. Dziś budynek jest obiektem zabytkowym.

Konrad Wachsmann i Albert Einstein

Wachsmann dowiedział się w 1929 roku o planach miasta Berlin, dotyczących sprezentowania Albertowi Einsteinowi domu na jego 50. urodziny. Młody architekt pojechał szybko do Berlina i przekonał państwa Einstein do swojego projektu. W ciągu kilku miesięcy projekty Wachsmanna zostały wykorzystane do budowy letniego domu Einsteinów w Caputh, 10 kilometrów na południe od centrum Poczdamu. Albert Einstein i Konrad Wachsmann zostali bliskimi przyjaciółmi, co później uratowało architektowi życie.

W 1932 roku Wachsmann otrzymał Nagrodę Rzymską Akademii Pruskiej, co związane było ze stypendium na pobyt w Villa Massimo. W 1933 roku Wachsmann zrezygnował z członkostwa w Akademii w proteście przeciwko polityce narodowych socjalistów. Utrzymywał się wtedy dzięki niewielkim zleceniom we Włoszech. W 1935 roku, po raz ostatni przed wybuchem wojny, odwiedził rodzinne miasto, bezskutecznie próbując przekonać siostrę i matkę do opuszczenia Niemiec. Po wydaleniu z Włoch i internowaniu we Francji, Wachsmann zdołał w 1940 roku uzyskać wizę do Stanów Zjednoczonych. Było to możliwe dzięki wsparciu Alberta Einsteina. Rodzina Wachsmanna, która pozostała we Frankfurcie, nie mogła się uratować. Jego matka Else i siostra Charlotte z synem zostały w 1942 r. wywiezione do Rygi i zamordowane. Mimo tych strasznych wydarzeń Konrad Wachsmann pozostał związany z Niemcami, a zwłaszcza z Frankfurtem nad Odrą.

(Nowe) życie w USA

Mimo że pamięć o Frankfurcie nad Odrą zawsze pozostawała żywa, Konrad Wachsmann rozpoczął nowe życie w USA. Intensywnie współpracował z założycielem Bauhausu Walterem Gropiusem, z którym opracował system prefabrykowanych budynków „General Panel System”. Projekt ten przyniósł mu międzynarodową sławę. System umożliwiał pięciu pracownikom wzniesienie gotowego domu z drewnianych paneli budowlanych w zaledwie dziewięć godzin. Ze względu na swoją prostotę stał się kamieniem milowym w historii budownictwa przemysłowego.

Wachsmann prowadził badania i wykładał na różnych amerykańskich uczelniach, takich jak Institute of Design w Chicago, University of Illinois, a później University of Los Angeles. Wielokrotnie wracał do Europy i Niemiec na gościnne wykłady i wizyty.

Kiedy w 1979 roku dom letni w Caputh miał zostać odrestaurowany w ramach obchodów setnych urodzin Einsteina, Wachsmann po raz ostatni odwiedził swoje rodzinne miasto. W trakcie wizyty zastrzegł w testamencie, że w Niemczech ma być zarządzana nie tylko jego spuścizna, ale także spocząć jego doczesne szczątki. Konrad Wachsmann zmarł 26 listopada 1980 roku w swoim domu w Los Angeles, zaledwie rok po swojej wizycie w Niemczech. Zgodnie z jego życzeniem został pochowany na głównym cmentarzu we Frankfurcie obok swojej siostry Margi i jej męża. Grób znajduje się niedaleko kaplicy cmentarnej.

Anna Łuszczakiewicz i redakcja